لامینکتومی، روشی برای بزرگ‌تر کردن کانال نخاعی به‌منظور کاهش فشار بر نخاع محسوب می‌شود. این جراحی برای تسکین درد مزمن ناشی از فشار روی نخاع یا اعصاب نخاعی انجام می‌گیرد. در این مقاله، اطلاعات بیشتری درباره لامینکتومی به دست خواهید آورد.
لامینکتومی چیست؟
لامینکتومی که به آن جراحی دکمپرشن (کاهش فشار) نیز گفته می‌شود، طی آن بخشی یا تمام لامینای مهره برداشته می‌شود. اما لامینا چیست و چرا برداشته می‌شود؟
لامینا بخش پشتی هر مهره است که دیواره عقبی کانال نخاعی را تشکیل می‌دهد. طناب نخاعی از مجرایی در مرکز مهره‌ها عبور می‌کند. در برخی شرایط، ممکن است طناب نخاعی تحت فشار قرار بگیرد و باعث ایجاد درد در ناحیه نخاع شود.
این فشار معمولاً بر اثر رشد بیش از حد استخوان درون کانال نخاعی ایجاد می‌شود که ممکن است در افرادی با آرتروز ستون فقرات (استئوآرتریت) رخ دهد. این رشد اضافه گاه با عنوان «اسپور استخوانی» شناخته می‌شود که در برخی افراد یک اثر طبیعی افزایش سن است. عوامل دیگری مانند آسیب‌های تروماتیک، فتق دیسک یا تومورها نیز می‌توانند موجب تنگی کانال نخاعی شوند. لامینکتومی با باز کردن کانال نخاع به کاهش فشار بر نخاع و اعصاب نخاعی کمک می‌کند.
این جراحی همچنین با عنوان «لامینکتومی دکمپرسیو» شناخته می‌شود و خطرات و عوارض بالقوه قابل توجهی دارد. با این حال، هنگامی انجام می‌شود که سایر درمان‌ها مانند مصرف دارو، فیزیوتراپی یا تزریق‌های موضعی نتوانند علائم بیمار را کاهش دهند یا علائم شدیدتر شوند.
مفهوم لامینکتومی و لمینوتومی
لامینکتومی نامی کلی برای انواع جراحی‌های برداشت بخش‌های مختلف از مهره‌ها به‌منظور کاهش فشار از نخاع است. این نوع جراحی دو بخش اصلی دارد:
- لمینوتومی: برداشتن بخشی از لامینا
- لامینکتومی: برداشتن تمام لامینا
روش‌های جراحی لامینکتومی
لامینکتومی به یکی از روش‌های زیر انجام می‌شود:
میکرولامینکتومی
میکرولامینکتومی یک روش کم‌تهاجمی است که با استفاده از ابزارهای آرتروسکوپی ویژه انجام می‌شود. این ابزارها از طریق یک برش کوچک در پشت یا گردن وارد بدن می‌شوند. با کمک دوربین آرتروسکوپ، اعضای داخلی بدن روی صفحه نمایش نشان داده می‌شوند و جراح با توجه به تصاویری که می‌بیند، جراحی را انجام می‌دهد. میکرولامینکتومی به دلیل آسیب کمتر به بافت‌ها و اندام‌ها، دوران نقاهت سریع‌تر و درد کمتری نسبت به جراحی‌های باز دارد.
جراحی باز
در جراحی باز، بسته به محل مشکل در نخاع، جراح برشی در قسمت پایین کمر، پشت یا گردن ایجاد می‌کند. طول این برش به تعداد مهره‌هایی که نیاز به درمان دارند بستگی دارد. با کنار زدن بافت‌ها و عضلات، جراح به ناحیه موردنظر دسترسی پیدا می‌کند. این نوع جراحی زمان بهبودی طولانی‌تری دارد و دوران نقاهت پس از آن طولانی‌تر است؛ اما در برخی موارد، از میکرولامینکتومی مؤثرتر است.
انواع جراحی‌های لامینکتومی
لامینکتومی بسته به موقعیت انجام عمل، به چهار نوع اصلی تقسیم می‌شود: لامینکتومی گردنی (سرویکال)، پشتی (توراسیک)، کمری (لومبار) و خاجی (ساکرال).
لامینکتومی گردنی (سرویکال) چیست؟
لامینکتومی گردنی روشی است که برای کاهش فشار روی طناب نخاعی و اعصاب پشت گردن انجام می‌شود. در این روش، سقف استخوانی کانال نخاعی و هر گونه بافت نرم که به طناب نخاعی فشار وارد می‌کند، برداشته می‌شود.
این عمل ممکن است بین یک تا سه ساعت طول بکشد و یک جراحی مهم در ناحیه حساسی از ستون فقرات است. معمولاً زمانی انجام می‌شود که روش‌های غیرتهاجمی، علائم بیماری را تسکین نداده باشند. در بیشتر موارد، ابتدا استراحت، مصرف مسکن‌ها، فیزیوتراپی یا تزریق‌های اپیدورال توصیه می‌شود. اگر درد کاهش نیابد، لامینکتومی گردنی انجام می‌گیرد.
گاهی اوقات درد با ضعف، بی‌حسی اندام‌ها، گزگز، مشکل در راه رفتن و از دست دادن کنترل مثانه و روده همراه می‌شود. در چنین مواردی، لامینکتومی گردنی ضروری است.
لامینکتومی پشتی (توراسیک) چیست؟
هنگامی که جراحی لامینکتومی روی بخش بالایی و میانی پشت انجام شود، به آن لامینکتومی توراسیک گفته می‌شود. رایج‌ترین دلیل انجام این جراحی، برداشتن تومور یا کاهش فشار روی نخاع در ناحیه قفسه سینه است.
تومورهای خاصی ممکن است درون طناب نخاعی شکل بگیرند؛ مانند تومورهای غلاف عصبی، مننژیوم‌ها، آستروسیتوم‌ها، اپاندیموم‌ها و همانژیوبلاستوم‌ها. جراح برای دسترسی و برداشتن این تومورها، نیاز به انجام لامینکتومی توراسیک دارد.
بیشتر بخوانید:
آسیب نخاعی (Spinal Cord Injury) و فشردگی نخاع (Spinal Cord Compression)
تنگی کانال نخاعی نیز یکی دیگر از دلایل لامینکتومی پشتی است. طی جراحی، فشار وارد بر طناب نخاعی در ناحیه توراسیک کاهش می‌یابد.
لامینکتومی کمری (لومبار) چیست؟
لامینکتومی کمری، نوعی جراحی است که در بخش پایینی ستون فقرات انجام می‌شود تا فشار بر ریشه‌های عصب را کاهش دهد.
لامینکتومی کمری اغلب برای تسکین تنگی کانال نخاعی صورت می‌گیرد. علل احتمالی تنگی کانال نخاعی عبارت‌اند از:
- کوچک شدن دیسک‌های ستون فقرات و متورم شدن استخوان‌ها و رباط‌ها که هر دو در فرآیند پیری رخ می‌دهد.
- آرتروز ستون فقرات که در افراد مسن شایع‌تر است.
- نقایص مادرزادی یا هنگام تولد، مانند رشد غیرعادی ستون فقرات.
- بیماری پاژه؛ وضعیتی که در آن رشد استخوان‌ها غیرطبیعی است.
- آکندروپلازی؛ نوعی کوتولگی.
- تومورها در ستون فقرات.
- ضربه یا آسیب.
- فتق دیسک.
لامینکتومی خاجی (ساکرال) چیست؟
برداشت لامینای پشتی بین لگن و استخوان ران (ستون فقرات خاجی)، لامینکتومی ساکرال نامیده می‌شود. این جراحی فشار روی اعصاب نخاعی در ناحیه خاجی را کاهش می‌دهد.
لامینکتومی چگونه انجام می‌شود؟
در این عمل، ابتدا بیهوشی عمومی انجام می‌گیرد و سپس پوست ناحیه موردنظر با محلول ضدعفونی تمیز می‌شود. در همان ناحیه، برشی عمودی حدود ۵ تا ۷ سانتی‌متر در خط میانی ایجاد می‌شود.
عضلات پشت ستون فقرات به‌طور ملایم از استخوان‌های نخاع جدا می‌شوند و سقف استخوانی بالای طناب نخاعی و هرگونه بافت نرم فشارآورنده، با استفاده از مته‌های کوچک و ابزارهای دقیق برداشته می‌شود. هرگونه رشته عصبی که تحت فشار است، شناسایی و آزاد می‌گردد.
در برخی موارد، برای تثبیت ستون فقرات از جراحی فیوژن (جوش دادن مهره‌ها) استفاده می‌شود. سپس با تصویربرداری اشعه ایکس، قرارگیری صحیح ستون فقرات و جایگذاری دقیق پیچ‌ها برای فیوژن بررسی می‌شود.
جراح همچنین هرگونه اسپور استخوانی یا قطعات استخوانی را که ممکن است به رشته‌های عصبی فشار بیاورد، خارج می‌کند. در مرحله نهایی، محل جراحی با بخیه یا استیپل بسته می‌شود.
خطرات احتمالی لامینکتومی
جراحی ستون فقرات با لامینکتومی ممکن است خطرات خاصی را به همراه داشته باشد، از جمله:
- آسیب به عصب‌های نخاعی
- ناموفق بودن جراحی و تداوم درد پس از عمل
- کمر درد، به‌ویژه پس از فیوژن ستون فقرات
- عفونت در محل جراحی یا مهره‌ها
- نشت مایع نخاعی بر اثر پارگی غشایی که نخاع را احاطه کرده است
همچنین برخی خطرات ممکن است در تمام جراحی‌ها وجود داشته باشد، از جمله ایجاد لخته خون در پاها و آمبولی ریه، مشکلات تنفسی، عفونت، خون‌ریزی، حمله قلبی، سکته مغزی و واکنش‌های دارویی.
دوران بهبودی لامینکتومی چقدر طول می‌کشد؟
مدت زمان بهبودی بستگی به میزان گستردگی جراحی و وضعیت بیمار دارد. اگر لامینکتومی به‌صورت محدود انجام شود، معمولاً بیمار می‌تواند پس از چند روز تا چند هفته، کارهای سبک خانه و کارهایی را که نیاز به خم شدن ندارند، انجام دهد. اما اگر این جراحی همراه با فیوژن باشد، زمان بهبودی بیشتر خواهد بود و ممکن است بین دو تا چهار ماه طول بکشد.
به محض تشخیص مناسب پزشک، پیاده‌روی سبک و تمرین‌های فیزیوتراپی برای تسریع روند بهبود تجویز می‌شوند. در هر حال، پیش از شش هفته، نمی‌توان از بهبودی کامل مطمئن شد.
چشم‌انداز طولانی‌مدت لامینکتومی
لامینکتومی اغلب علائم تنگی کانال نخاعی را تسکین می‌دهد. با این حال، این جراحی لزوماً مانع از بروز مشکلات آینده در ستون فقرات نمی‌شود و حتی تضمینی برای رفع کامل درد نیز ارائه نمی‌دهد. بنابراین، احتمال بروز سایر مشکلات نخاعی را نباید نادیده گرفت و همواره باید اصول ایمنی و احتیاط رعایت شود.
