علل (Causes)
آسیب نخاعی عبارت است از صدمه‌ای که به نخاع وارد می‌شود. این نوع صدمه بسیار جدی است و احتمال دارد تأثیر پایدار و قابل توجهی بر اکثر جنبه‌های زندگی روزمره داشته باشد. نخاع شامل مجموعه‌ای از اعصاب و بافت‌های دیگری است که مهره‌های ستون فقرات از آن محافظت می‌کنند. مهره‌ها همان استخوان‌هایی هستند که روی هم قرار گرفته و ستون فقرات را تشکیل می‌دهند. ستون فقرات حاوی اعصاب بسیاری است که از پایه مغز تا نزدیکی ناحیه لگن امتداد می‌یابند.
نخاع مسئول ارسال پیام‌ها از مغز به تمام قسمت‌های بدن و همچنین ارسال پیام‌ها از بدن به مغز است. ما توانایی احساس درد و حرکت اندام‌هایمان را به واسطه پیام‌هایی داریم که از طریق نخاع ارسال می‌شوند. اگر نخاع دچار آسیب شود، ممکن است برخی یا تمامی این سیگنال‌ها دیگر قادر به انتقال نباشند؛ در نتیجه، از دست رفتن کامل یا بخشی از حس و توان حرکتی در ناحیه‌ای که پایین‌تر از نقطه آسیب است به وجود می‌آید. هرچه آسیب به گردن نزدیک‌تر باشد، احتمال فلج ناحیه بزرگ‌تری از بدن نیز بیشتر خواهد بود.
نحوه وقوع آسیب نخاعی (How do spinal cord injuries usually occur?)
آسیب نخاعی اغلب بر اثر حوادث غیرقابل پیش‌بینی یا رویدادهای خشونت‌آمیز رخ می‌دهد. موارد زیر می‌توانند منجر به وارد شدن صدمه به نخاع شوند:
- حمله خشونت‌آمیز مانند ضربه چاقو یا شلیک گلوله
- شیرجه زدن در آب کم‌عمق و برخورد سر با کف استخر یا بستر آب
- ضربه در حوادث رانندگی، به‌ویژه در ناحیه صورت، سر، گردن، کمر یا قفسه سینه
- سقوط از ارتفاع قابل توجه
- آسیب‌های سر یا نخاع در رویدادهای ورزشی
- حوادث الکتریکی
- چرخش شدید قسمت میانی تنه
علائم (Symptoms)
برخی از علائمی که ممکن است در اثر آسیب نخاعی ایجاد شوند عبارت‌اند از:
- مشکل در راه رفتن
- از دست دادن کنترل مثانه یا روده
- ناتوانی در حرکت دادن بازوها یا پاها
- حس گزگز یا بی‌حسی منتشر در اندام‌ها
- بیهوشی
- سردرد
- درد، فشار یا گرفتگی در ناحیه کمر یا گردن
- علائم شوک
- وضعیت غیرطبیعی سر
کمک‌های اولیه در صورت مشکوک بودن به آسیب نخاعی (First aid)
اگر گمان می‌برید خودتان یا فرد دیگری دچار آسیب نخاعی شده است، مراحل زیر را دنبال کنید:
- بلافاصله با اورژانس (مانند ۱۱۵ در ایران) تماس بگیرید. هرچه کمک پزشکی زودتر برسد، بهتر است.
- تا حد امکان از جابه‌جا کردن یا تکان دادن فرد خودداری کنید، مگر این‌که کاملاً ضروری باشد. این شامل تغییر وضعیت سر یا برداشتن کلاه ایمنی هم می‌شود.
- فرد را تشویق کنید کاملاً بی‌حرکت بماند، حتی اگر احساس کند می‌تواند بلند شود و راه برود.
- اگر تنفس فرد متوقف شده است، CPR را آغاز کنید، اما سر را به عقب خم نکنید. در عوض، فک را به جلو حرکت دهید.
- وقتی فرد به بیمارستان منتقل شد، پزشکان معاینات فیزیکی و ارزیابی کامل عصبی انجام می‌دهند تا مشخص کنند آیا آسیب نخاعی وجود دارد و در کدام ناحیه رخ داده است.
از ابزارهای تشخیصی مختلف مانند سی‌تی اسکن (CT Scan)، ام‌آر‌آی (MRI)، عکس‌برداری اشعه ایکس از ستون فقرات و تست پتانسیل برانگیخته (Evoked Potential) – که سرعت انتقال سیگنال‌های عصبی به مغز را اندازه‌گیری می‌کند – برای شناسایی نوع و محل آسیب استفاده خواهد شد.
پیشگیری (Prevention)
از آن‌جا که آسیب نخاعی اغلب در اثر حوادث غیرقابل پیش‌بینی روی می‌دهد، تنها کاری که می‌توان انجام داد کاهش ریسک است. برخی اقدامات پیشگیرانه عبارت‌اند از:
- همیشه هنگام رانندگی یا سرنشینی خودرو کمربند ایمنی ببندید.
- در هنگام انجام ورزش‌های مختلف تجهیزات ایمنی مناسب بپوشید.
- هرگز بدون بررسی عمق و اطمینان از نبود سنگ یا مانع، در آب شیرجه نزنید.
چشم‌انداز (Outlook)
برخی افراد پس از آسیب نخاعی می‌توانند زندگی کامل و پرباری داشته باشند. با این حال، عوارض بالقوه‌ای نیز وجود دارد. اکثر افراد ممکن است برای تحرک از وسایل کمکی نظیر واکر یا ویلچر استفاده کنند و برخی دیگر ممکن است از ناحیه گردن به پایین فلج شوند.
ممکن است برای انجام فعالیت‌های روزمره نیاز به کمک داشته باشید و شیوه انجام کارها را تغییر دهید. زخم بستر و عفونت‌های دستگاه ادراری از عوارض رایج هستند. همچنین احتمالاً باید توان‌بخشی فشرده و طولانی‌مدتی را برای آسیب نخاعی خود تجربه کنید.
بیشتر بخوانید:
نحوه استفاده از پیچ‌های پدیکل ارتوپدی در جراحی ستون فقرات
فشردگی نخاع (Spinal Cord Compression)
علائم (Symptoms)
فشردگی نخاع زمانی رخ می‌دهد که یک توده فشاری بر نخاع وارد کند. این توده می‌تواند تومور یا قطعه‌ای از استخوان باشد. فشردگی نخاع ممکن است در هر نقطه‌ای از نخاع از ناحیه گردن تا پایین ستون فقرات رخ دهد.
علائم فشردگی نخاع بسته به میزان و محل فشار متفاوت است. یکی از رایج‌ترین علائم، سفتی یا درد در ناحیه کمر یا گردن است. بی‌حسی یا ضعف در پاها، دست‌ها و بازوها نیز می‌تواند ایجاد شود. اگر فشردگی در ناحیه کمری باشد، ممکن است سندروم کودا اکوینا (Cauda Equina) ایجاد شود. علائم این سندروم عبارت‌اند از:
- درد و ضعف شدید در پاها
- از دست دادن کنترل روده و مثانه
- بی‌حسی شدید در پشت پاها و داخل ران‌ها
فشردگی نخاع می‌تواند مهارت‌های حرکتی ظریف و هماهنگی بدن را تحت تأثیر قرار دهد.
علل فشردگی نخاع (Causes)
فشردگی نخاع علل متعددی دارد. گاهی این مشکل ناگهان به وجود می‌آید و در برخی موارد به‌تدریج رخ می‌دهد. عوامل زیر می‌توانند باعث فشردگی نخاع شوند:
- برخی بیماری‌های دژنراتیو مانند آرتروز می‌توانند منجر به فشردگی نخاع شوند.
- دیسک پاره‌شده ممکن است باعث فشردگی نخاع شود.
- آسیب به نخاع یا ناحیه اطراف آن می‌تواند منجر به تورم شود و این تورم به نخاع فشار وارد کند.
- اختلالات خونریزی در کنار دستکاری‌های کایروپراکتیک ممکن است منجر به ایجاد لخته‌های بزرگ و فشرده شدن نخاع شود.
- خارهای استخوانی می‌توانند کانال نخاعی را تنگ کرده و موجب فشردگی نخاع شوند.
- تومورهای سرطانی یا غیرسرطانی ممکن است در فضای نزدیک نخاع رشد کرده و به نخاع فشار بیاورند.
چه کسانی در معرض خطر فشردگی نخاع هستند؟ (Risk factors)
هر فردی ممکن است در اثر آسیب یا ابتلا به بیماری زمینه‌ای دچار فشردگی نخاع شود. عواملی هستند که احتمال خطر را افزایش می‌دهند؛ به عنوان مثال استفاده از روش‌های غلط در بلند کردن اجسام می‌تواند ریسک آسیب به گردن یا کمر را بالا ببرد که خود می‌تواند باعث فشردگی نخاع شود. همچنین مبتلایان به آرتروز ممکن است بیشتر در معرض فشردگی نخاع باشند.
تشخیص فشردگی نخاع (Diagnosis)
پزشکان برای تشخیص فشردگی نخاع، ابتدا شرح حال پزشکی و معاینات بدنی انجام می‌دهند و سپس از عکس‌برداری اشعه ایکس (X-ray) از ستون فقرات، سی‌تی اسکن (CT Scan) یا ام‌آر‌آی (MRI) استفاده می‌کنند. سی‌تی اسکن و ام‌آر‌آی هر دو تصاویر دقیقی از ستون فقرات ارائه می‌دهند.
در برخی موارد، پزشک ممکن است آزمایشی به نام میلوگرام (Myelogram) تجویز کند که در آن، ماده رنگی به ناحیه اطراف نخاع تزریق و سپس سی‌تی اسکن از آن قسمت گرفته می‌شود.
درمان‌های فشردگی نخاع (Treatments)
درمان فشردگی نخاع به علت و شدت آن بستگی دارد. ممکن است پزشک توصیه کند که از فعالیت‌های فیزیکی سنگین پرهیز کرده یا ناحیه را بی‌حرکت نگه دارید. برخی روش‌های درمانی عبارت‌اند از:
- داروهای ضدالتهاب برای کاهش تورم و تسکین درد
- تزریق استروئید اپیدورال به ناحیه نخاع برای کاهش علائم
- فیزیوتراپی به منظور تقویت عضلات شکم و پاها؛ این تقویت ممکن است به کاهش علائم کمک کند
- مراقبت‌های خانگی مانند استفاده از کمپرس یخ یا گرم و مصرف مسکن‌های بدون نسخه برای تسکین درد
- روش‌های جایگزین نظیر طب سوزنی یا طب فشاری؛ با این حال، آکادمی جراحان ارتوپدی آمریکا (AAOS) توصیه می‌کند از دستکاری کایروپراکتیک در موارد فشردگی نخاع پرهیز شود
- رادیوتراپی یا شیمی‌درمانی برای کوچک کردن تومور در صورتی که علت فشردگی نخاع تومور باشد
- جراحی در صورتی که روش‌های محافظه‌کارانه نتیجه‌بخش نباشند. نوع جراحی مناسب بستگی به علت فشردگی نخاع دارد؛ جراح ممکن است مهره‌ها را به هم جوش دهد، خارهای استخوانی را بردارد یا فاصله بین مهره‌ها را افزایش دهد.
چشم‌انداز (Outlook)
چشم‌انداز فشردگی نخاع به علت زمینه‌ای و شدت علائم بستگی دارد. برخی افراد به درمان پاسخ خوبی می‌دهند و برخی ممکن است بهبودی کمتری را تجربه کنند.
پیشگیری از فشردگی نخاع (Prevention)
به دلیل تنوع زیاد عوامل ایجادکننده، نمی‌توان در همه موارد از فشردگی نخاع پیشگیری کرد. با این حال، حفظ وزن مناسب و انجام منظم تمرین‌های ورزشی می‌تواند فشار اضافی روی کمر را کاهش دهد و علائم فشردگی نخاع را بهبود بخشد. همچنین یادگیری روش صحیح بلند کردن اجسام می‌تواند ریسک آسیب را کاهش دهد.
