جراحی کم تهاجمی ستون فقرات شامل ایجاد برش‌های کوچک است که با هدف کاهش آسیب به عضلات اطراف ستون فقرات صورت می‌گیرد. از مزایای این روش می‌توان به بهبود سریع‌تر، کاهش خطر عفونت و بازگشت سریع‌تر به فعالیت‌های روزمره اشاره کرد.
جراحی کم‌تهاجمی ستون فقرات حاصل استفاده از روش‌ها و فناوری‌های نوین در حوزه جراحی‌های مرتبط با ستون فقرات است. در این روش، هنگام عمل جراحی کمر یا ستون فقرات، دو مفصل مجاور از مهره‌ها برداشته می‌شود تا یک واحد یکپارچه ایجاد شود. اگرچه این عمل می‌تواند خطرات خاص خود را به همراه داشته باشد و همیشه بهترین گزینه ممکن نباشد، اما ثابت شده که جراحی کم تهاجمی ستون فقرات، در بسیاری از موارد برای بیمار مؤثرتر و با عوارض کمتری همراه است.
جراحی کم تهاجمی ستون فقرات چیست؟
هدف اصلی جراحی کم تهاجمی ستون فقرات، تثبیت استخوان‌ها و مفاصل ستون فقرات و همچنین کاهش فشار وارد بر عصب‌های نخاعی است. در این نوع روش‌های جراحی، به دلیل برش‌های کوچکتر، مدت زمان عمل کوتاه‌تر و ایمن‌تر از جراحی‌های باز سنتی بوده و دوره نقاهت نیز کمتر است. از مهم‌ترین مزایای این روش می‌توان به کاهش خونریزی حین عمل، کاهش خطر آسیب به عضلات (چرا که نیازی به برش عمیق در بافت عضلانی نیست)، کاهش درد و عفونت پس از عمل و کوتاه شدن مدت زمان توانبخشی اشاره کرد. با این حال، باید در نظر داشت که خطراتی مانند احتمال خونریزی پیش‌بینی‌نشده در طول عمل و همچنین عفونت در محل برش هرچند کوچک، وجود دارد.
بیماری‌هایی که با جراحی کم تهاجمی ستون فقرات درمان می‌شوند
برخی از مهم‌ترین شرایطی که با کمک تکنیک‌های جراحی کم تهاجمی ستون فقرات قابل درمان هستند، عبارتند از:
۱. بیماری دژنراتیو دیسک (DDD – Degenerative Disk Disease)
بیماری دژنراتیو دیسک، حالتی است که بر دیسک‌های بین‌مهره‌ای ستون فقرات تأثیر می‌گذارد. این بیماری بیشتر در سنین بالا مشاهده می‌شود؛ اما افراد جوان نیز در طول زمان در معرض خطر آن قرار دارند. کاهش انعطاف‌پذیری و استحکام دیسک‌ها، تغییر ارتفاع و افزایش فشار وزن می‌تواند به فرسایش دیسک‌ها منجر شود و در نهایت باعث بیرون‌زدگی و فتق دیسک گردد.
۲. فتق دیسک (Herniated Disk)
فتق دیسک که گاه با نام دیسک لغزیده یا دیسک پاره‌شده نیز شناخته می‌شود، هنگامی رخ می‌دهد که ماده درونی ژله‌ای‌شکل دیسک بین مهره‌ای، از لایه بیرونی خود (معروف به آنولوس فیبروزوس) عبور کند. این بخش درونی می‌تواند به اطراف پخش شود و با ایجاد التهاب و فشار بر عصب‌های نخاعی، درد و ناراحتی به وجود آورد.
۳. سیاتیک (Sciatica)
سیاتیک مجموعه‌ای از علائمی است که به دلیل فشرده‌شدن یا تحت فشار قرار گرفتن عصب سیاتیک در کمر ایجاد می‌شود. عصب سیاتیک از ناحیه کمر شروع شده، وارد باسن شده و سپس تا پشت ران و زیر زانو امتداد می‌یابد. معمولاً این درد یک‌طرفه بوده و تا زیر زانو احساس می‌شود. بسیاری از بیماران این درد را به صورت تیرکشنده یا الکتریکی توصیف می‌کنند.
۴. تنگی کانال نخاعی (Spinal Stenosis)
تنگی کانال نخاعی، باریک‌شدن مجاری عصب و کانال نخاع است که بیشتر در ناحیه گردن و کمر رخ می‌دهد. این عارضه معمولاً در افراد مسن مشاهده می‌شود؛ به‌ویژه زمانی که استخوان‌های اضافی (استخوان‌های زائده) یا دیسک بیرون‌زده بر نخاع یا عصب فشار وارد می‌کنند. علائم اصلی این مشکل شامل درد، بی‌حسی و ضعف عضلانی است.
۵. اسکولیوز و ناهنجاری‌های ستون فقرات (Scoliosis and Spinal Deformities)
این نوع ناهنجاری‌ها با انحناهای غیرطبیعی در ستون فقرات مشخص می‌شوند که می‌توانند در اندازه و شکل متفاوت باشند. ستون فقرات به طور طبیعی دارای انحناهایی در نواحی مختلف (لوردوز و کیفوز) است؛ اما اگر این انحناها خارج از محدوده طبیعی باشند، می‌توانند بر تعادل و انعطاف‌پذیری فرد تأثیر منفی بگذارند.
بیشتر بخوانید:
نحوه استفاده از پیچ‌های پدیکل ارتوپدی در جراحی ستون فقرات
۶. تومورهای نخاعی (Spinal Tumors)
رشد بافت‌های غیرطبیعی در ستون فقرات می‌تواند باعث ایجاد تومورهای نخاعی شود. این تومورها ممکن است سرطانی (بدخیم) یا غیرسرطانی (خوش‌خیم) باشند. تومور اولیه نخاع از خود نخاع منشأ می‌گیرد، در حالی که تومور متاستاتیک از سایر نقاط بدن به نخاع گسترش می‌یابد.
انواع جراحی کم تهاجمی ستون فقرات
جراحی کم تهاجمی ستون فقرات با بهره‌گیری از برش‌های کوچک، تلاش می‌کند صدمات و آسیب‌های وارده به عضلات اطراف را به حداقل برساند. مزایای این روش شامل بهبود سریع‌تر، کاهش احتمال عفونت و بازگشت زودهنگام به زندگی روزمره است. برخی از انواع متداول این جراحی‌ها عبارتند از:
- دیسک‌آرتروپلاستی کمری (Lumbar disk arthroplasty)
- کیفوپلاستی (Kyphoplasty)
- خارج کردن کیست سینوویال (Resection of synovial cyst)
- کاشت محرک نخاعی (Spinal cord stimulator implantation)
- جوش دادن مهره‌ها (Spinal fusion)
- استفاده از ابزارهای کمکی در ستون فقرات (Spinal instrumentation)
جراحی کم تهاجمی برداشتن فشار (Minimally Invasive Decompression Surgery)
هدف از جراحی کم تهاجمی برداشتن فشار، تثبیت استخوان‌ها و مفاصل نخاع و کاهش فشار وارد بر عصب‌های نخاعی است. روند بهبودی پس از این جراحی، به میزان آمادگی جسمانی و سطح فعالیت بیمار قبل از عمل بستگی دارد؛ اما به طور کلی بین چهار تا شش هفته زمان می‌برد تا بیمار بتواند به سطح تحرک مورد انتظار برسد. پس از جراحی، بروز درد در محل عمل طبیعی است اما جای نگرانی نیست، زیرا پزشکان برای تسکین درد، داروهای مناسب را تجویز خواهند کرد.
جراحی کم تهاجمی تثبیت ستون فقرات (Minimally Invasive Stabilization Surgery)
در جراحی کم تهاجمی تثبیت ستون فقرات، از روش‌هایی استفاده می‌شود که ایمنی و تأثیرگذاری بالایی داشته باشند. در این روش برش کوچکی روی پوست ایجاد می‌شود، بدون آنکه نیاز به برش یا آسیب جدی به عضلات اطراف باشد. اغلب جراحی‌های تثبیت کم‌تهاجمی و جراحی برداشتن فشار ستون فقرات به صورت ترکیبی انجام می‌شوند تا طیف متنوعی از مشکلات ستون فقرات را که در انجام فعالیت‌های روزانه (راه‌رفتن، ایستادن، نشستن و چرخیدن) اختلال ایجاد می‌کنند، برطرف کنند. مزایای این روش شامل ایجاد زخم‌های کوچکتر، مدت اقامت کوتاه‌تر در بیمارستان، دوره نقاهت سریع‌تر و تسکین درد بهتر است.
درمان جراحی برای اختلالات ستون فقرات
اختلالات مختلف ستون فقرات مانند فتق دیسک، تنگی کانال نخاعی، اسکولیوز، ناهنجاری‌های ستون فقرات، صدمات نخاعی و تومورهای نخاعی را می‌توان از طریق جراحی‌های ستون فقرات درمان کرد. متخصصان ستون فقرات برای درمان این اختلالات از روش‌هایی چون بریس پشت، تعویض دیسک مصنوعی، جوش دادن مهره‌ها (اسپاینال فیوژن) و لامینکتومی ستون فقرات استفاده می‌کنند. البته باید در نظر داشت که جراحی همیشه اولین گزینه درمانی نیست و معمولاً زمانی پیشنهاد می‌شود که درمان‌های غیرجراحی نتیجه مطلوب نداشته باشند.
مدت زمان بهبودی پس از جراحی، بستگی زیادی به نوع عمل و شرایط بیمار دارد. با پیشرفت تکنولوژی و توسعه روش‌های مدرن جراحی، می‌توان مشاهده کرد که روش‌های کم‌تهاجمی هم در برداشتن فشار نخاعی و هم در تثبیت مهره‌ها، نتایج مطلوب‌تری دارند و از مزایای بسیاری مانند اسکارهای کوچکتر، درد کمتر و زمان بهبودی کوتاه‌تر برخوردارند. سایر جراحی‌های کم‌تهاجمی که در حال حاضر در زمینه‌های دیگر انجام می‌شوند، شامل عمل‌های مرتبط با قلب (مانند مینی-میز و جراحی قلب به کمک ربات)، جراحی‌های ساختاری قلب، پیوند کلیه و جراحی‌های گوش، حلق و بینی و همچنین جراحی‌های زنان و زایمان هستند.
در مجموع، این مقاله نشان می‌دهد که تفاوت اصلی میان جراحی‌های سنتی باز و روش‌های کم‌تهاجمی، در اندازه برش‌ها و نحوه دسترسی به محل عمل است. روش‌های کم‌تهاجمی با هدف کاهش آسیب، کوتاه‌کردن دوره نقاهت و کم‌کردن درد پس از عمل طراحی شده‌اند و به بیماران این امکان را می‌دهند تا سریع‌تر به زندگی عادی خود بازگردند. امیدواریم که اطلاعات ارائه‌شده در اینجا توانسته باشد پاسخ پرسش‌های شما در زمینه جراحی کم تهاجمی ستون فقرات را به روشنی بیان کند.
