ناهماهنگی ستون فقرات همیشه خطر جدی محسوب نمی‌شود، اما اگر کنترل نشود می‌تواند به درد کمر و مشکلات دیگر منجر شود. اگر حرکات اصلاحی و ورزش‌های ملایم نتیجه‌بخش نبود، لازم است با یک متخصص سلامت مشورت کنید تا راهکارهای درمانی بیشتر را بررسی کنید.
هنگامی که ستون فقرات در وضعیت تراز مناسبی قرار دارد، بدن شما از سر تا شانه‌ها، پشت، لگن، زانوها و پاها در یک خط نسبتاً مستقیم قرار می‌گیرد. حفظ تراز مناسب فراتر از رعایت یک وضعیت بدنی خوب است و می‌تواند از دردهای طولانی‌مدت جلوگیری کند. ناهماهنگی ستون فقرات ممکن است دامنه حرکت را کاهش داده و در موارد شدید بر کیفیت زندگی اثر منفی بگذارد.
ممکن است نشانه‌هایی وجود داشته باشد که حکایت از ناهماهنگی ستون فقرات دارند؛ از جمله درد در مفاصل مختلف بدن. ورزش، حرکات کششی و ایجاد تغییرات ساده در روال روزمره می‌تواند مؤثر باشد. در برخی موارد، ناهماهنگی شدید نیاز به درمان پزشکی دارد. در ادامه، روش تشخیص ناهماهنگی ستون فقرات و اقداماتی که می‌توانید برای تسکین و بهبود آن انجام دهید را بررسی خواهیم کرد.
علائم ناهماهنگی ستون فقرات
ستون فقرات شما ستونی متشکل از مهره‌هاست که از پایین جمجمه تا لگن امتداد دارد و وظیفه پایداری و حمایت از بالاتنه را بر عهده دارد. اما ستون فقرات فقط نقش تثبیت‌کننده کمر را ندارد؛ هر نوع ناهماهنگی در آن می‌تواند سایر قسمت‌های بدن را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
نشانه‌های احتمالی ناهماهنگی ستون فقرات عبارت‌اند از:
- سردردهای مزمن
- درد پایین کمر
- درد گردن
- درد زانو
- درد لگن
- بروز مکرر بیماری‌ها و احساس ضعف عمومی
- خستگی بیش‌ازحد
- احساس گزگز یا بی‌حسی در دست‌ها یا پاها
- ساییدگی یک لنگه کفش بیشتر از دیگری به دلیل ناهنجاری در راه رفتن
عوامل خطر ناهماهنگی ستون فقرات
ناهماهنگی ستون فقرات در نهایت می‌تواند مشکلات جدی‌تری فراتر از درد خفیف و ناراحتی ایجاد کند. اگر ستون فقرات در تراز مناسبی نباشد، ممکن است با خطرات زیر روبه‌رو شوید:
- درد مزمن
- خشکی مفاصل
- قوز یا وضعیت نامناسب بدنی
- کاهش دامنه حرکت
- کاهش تحرک و انعطاف‌پذیری
- ناراحتی هنگام نشستن، ایستادن و دراز کشیدن
- بدشکلی دائمی در استخوان‌ها و مفاصل
- شکستگی استخوان‌ها به‌ویژه در ناحیه ستون فقرات
- مشکلات تنفسی
- سیاتیک
درمان ناهماهنگی ستون فقرات
همان‌طور که ناهماهنگی ستون فقرات به‌تدریج ایجاد می‌شود، اصلاح آن نیز نیاز به تلاش بلندمدت دارد. بهتر است در وهله اول، بیشتر به وضعیت تراز ستون فقراتتان توجه کنید و اطمینان حاصل کنید که بدن خود را کشش می‌دهید و تمرینات منظم دارید. در موارد شدیدتر، ممکن است درمان پزشکی یا جراحی مورد نیاز باشد. حتماً با دکتر کیسان موذنی، بهترین جراح ستون فقرات مشورت کنید تا بهترین راهکار برای شما را مشخص کند.
ورزش‌ها و حرکات کششی
اگر مانند بسیاری از مردم مدت زیادی از روز را برای کار یا سرگرمی پشت میز یا روی مبل می‌نشینید، این سبک زندگی ممکن است کمردرد شما را تشدید کرده و به‌تدریج وضعیت بدنی را بدتر کند. در نهایت، این موضوع می‌تواند در طول زمان، تراز ستون فقرات را تحت تأثیر قرار دهد. برخی تمرینات و حرکات کششی می‌توانند به معکوس کردن این اثرات کمک کنند.
پیاده‌روی و کشش
یکی از راه‌های مقابله با اثرات منفی نشستن طولانی‌مدت، استراحت‌های کوتاه برای پیاده‌روی در طول روز است. این کار به کاهش فشار از روی استخوان‌های نشیمنگاهی و کمر پایین کمک می‌کند. می‌توانید پیاده‌روی‌های تند و کوتاه را قبل از کار، در زمان ناهار یا بعد از شام انجام دهید.
برای کسب بهترین نتیجه از پیاده‌روی، نکات زیر را در نظر بگیرید:
- قبل از شروع، مطمئن شوید سر و شانه‌هایتان در یک خط با لگن و پاها هستند.
- شانه‌ها را بالا برده و سپس به عقب برگردانید تا از حالت خمیده رو به جلو خارج شوید.
- به اندازه‌ای سریع قدم بردارید که فرم بدنی‌تان همچنان حفظ شود. اگر احساس می‌کنید خم شده‌اید، سرعت خود را کمتر کنید تا صاف قدم بزنید.
پلانک (Plank)
حرکت پلانک توسط مربیان تناسب اندام، فیزیوتراپیست‌ها و کایروپراکترها توصیه می‌شود. اگر این حرکت به‌درستی انجام شود، باعث تقویت عضلات مرکزی در ناحیه شکم و پشت می‌شود که می‌تواند فشار غیرضروری را از روی ستون فقرات بردارد.
برای انجام پلانک کلاسیک:
- روی زمین زانو بزنید و ساعدها را روی زمین قرار دهید، طوری که آرنج‌ها زیر شانه‌ها باشد.
- پاهای خود را به سمت عقب بکشید تا روی انگشتان پا قرار بگیرید. پاشنه‌ها را عقب نگه دارید و عضلات باسن و شکم را منقبض کنید. شانه‌ها را عقب بدهید و چانه را کمی پایین بیاورید.
- این حالت را به مدت ۳۰ تا ۶۰ ثانیه حفظ کنید.
همچنین می‌توانید حالت «پلانک بالا» را امتحان کنید که روی کف دست‌ها به‌جای ساعدها انجام می‌شود.
حالت گربه-گاو (Cat-Cow Pose)
اگر در کلاس‌های یوگا شرکت کرده باشید، احتمالاً چندین مرتبه این حرکت را انجام داده‌اید. این حرکت، ستون فقرات را کشش می‌دهد و فشار را از قسمت پایین کمر و شانه‌ها کاهش می‌دهد.
نحوه انجام حرکت گربه-گاو:
بیشتر بخوانید:
نحوه استفاده از پیچ‌های پدیکل ارتوپدی در جراحی ستون فقرات
- روی دست‌ها و زانوها قرار بگیرید، به‌طوری‌که وزن دست‌ها و زانوها مساوی باشد و ستون فقرات در حالت خنثی باشد.
- هم‌زمان با دم، نگاهتان را کمی به بالا ببرید و شکم را به سمت زمین هدایت کنید.
- با بازدم، چانه را به سمت قفسه سینه برده و ناف را به سمت ستون فقرات بکشید.
- به‌میزان دلخواه تکرار کنید و هر بار با ریتم تنفس خود هماهنگ شوید.
تعویض صندلی کار با توپ تعادلی
استفاده از توپ تعادلی به‌جای صندلی می‌تواند به حفظ تراز صحیح ستون فقرات در طول روز کمک کند. اگر به استفاده از صندلی توپی فکر می‌کنید، نکات زیر را رعایت کنید:
- در ابتدا ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در هر مرتبه و دو تا سه مرتبه در روز روی توپ بنشینید.
- عضلات مرکزی شکم خود را با کشیدن ناف به سمت داخل منقبض نگه دارید.
- ستون فقرات را صاف نگه دارید، شانه‌ها را به عقب بدهید و کف پاها را محکم روی زمین قرار دهید.
کایروپراکتر
کایروپراکتر نوعی متخصص پزشکی است که در سیستم اسکلتی-عضلانی و سیستم عصبی، به‌ویژه ستون فقرات، تخصص دارد. یکی از رایج‌ترین درمان‌های کایروپراکتیک، «تنظیم یا دست‌کاری ستون فقرات» نام دارد. در این روش، کایروپراکتر شما را دراز می‌کند و سپس مفاصل و بافت‌ها را برای کاهش درد و التهاب، به‌صورت فیزیکی تنظیم می‌کند. گاهی از ابزاری دستی موسوم به «اکتیویتور» نیز استفاده می‌شود.
ممکن است پس از مدتی دریافت منظم این تنظیمات، شاهد بهبود در تراز ستون فقرات باشید. همچنین، تحرک کلی بدن شما ممکن است افزایش یابد. علاوه بر دست‌کاری‌های ستون فقرات، کایروپراکتر می‌تواند تمرینات حرکتی مانند پلانک را به شما آموزش دهد تا عضلات مرکزی تقویت شوند. در برخی موارد، توصیه‌های تغذیه‌ای یا مشاوره در مورد شیوه زندگی سالم نیز ارائه می‌دهند.
جراحی
اگر ورزش، دارودرمانی و تنظیمات ستون فقرات مؤثر نباشند، احتمال دارد جراحی در نظر گرفته شود. معمولاً زمانی جراحی پیشنهاد می‌شود که:
- روش‌های غیرجراحی نتوانسته‌اند درد شدید را بهبود دهند.
- علائم عصبی وجود داشته باشد.
- علائم به‌سرعت در حال پیشرفت باشند.
- کیفیت زندگی به‌شدت تحت تأثیر قرار گرفته باشد.
معمول‌ترین روش اصلاح ناهماهنگی ستون فقرات، جراحی فیوژن (جوش دادن مهره‌ها) است که طی آن ستون فقرات در وضعیت صحیح با استفاده از پیچ و میله ثابت می‌شود.
آیا دستگاه‌های هم‌ترازکننده ستون فقرات مؤثر هستند؟
امروزه دستگاه‌های مختلفی در بازار عرضه می‌شوند که ادعا دارند می‌توانند در منزل و بدون مراجعه به پزشک، ستون فقرات را «اصلاح» کنند. به‌عنوان مثال، لباس‌های فشرده‌ساز، پمپ‌های وضعیت بدنی و میزهای معکوس (Inversion Tables) در این گروه قرار می‌گیرند. مشکل اینجاست که این ابزارها ممکن است به‌صورت کوتاه‌مدت درد را کاهش دهند، اما لزوماً در درازمدت تراز ستون فقرات را اصلاح نمی‌کنند.
سایر دستگاه‌ها ممکن است برای کاهش درد به‌طور موقت مفید باشند، مانند دستگاه‌های TENS که در داروخانه‌ها قابل تهیه هستند. این دستگاه‌ها تنها تسکین موقتی ایجاد می‌کنند و مشکلات تراز ستون فقرات را حل نخواهند کرد.
همچنین باید به وضعیت خواب خود توجه کنید. خوابیدن به پشت برای ستون فقرات بهترین حالت است، اما شاید برای افرادی که خروپف می‌کنند یا آپنه خواب دارند، راحت نباشد. در این صورت، می‌توانید به پهلو بخوابید و یک بالش بین زانوها قرار دهید، اما از خوابیدن روی شکم اجتناب کنید زیرا برای ستون فقرات و گردن مناسب نیست.
یک تشک با سفتی متوسط می‌تواند از مفاصل حمایت کند و مانع فرورفتگی بیش‌ازحد شود. علاوه بر این، استفاده از حوله‌های کوچک یا کوسن‌های نشیمنگاه در صندلی هم می‌تواند از کمر و لگن پشتیبانی کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر با وجود ورزش و تغییر سبک زندگی همچنان کمردرد مکرر دارید، به پزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است شما را به یک کایروپراکتر یا متخصص دیگر ارجاع دهد. اگر کمردرد یا مشکلات راه رفتن در تحرک شما اختلال ایجاد می‌کند، با یک پزشک مشورت کنید. پزشک می‌تواند روش‌های درمانی لازم را تجویز کند یا شما را به فیزیوتراپی معرفی کند تا زیر نظر متخصص، عضلات خود را تقویت کرده و حرکاتتان را بهبود ببخشید.
اگر دچار مشکلات ادراری یا از دست دادن حس در پاها هستید، بلافاصله با دکتر کیسان موذنی تماس بگیرید.
جمع‌بندی
موارد جزئی از ناهماهنگی ستون فقرات همیشه جای نگرانی ندارند، اما اگر علائم ناهماهنگی دارید، مراجعه به پزشک برای پیشگیری از عوارض بعدی اهمیت دارد. در صورت توانایی جسمی، تمرینات ورزشی، حرکات کششی و کاهش زمان نشستن طولانی می‌تواند در کاهش درد و تقویت عضلات مرکزی مفید باشد. اگر این راهکارها پاسخگو نبود، مراجعه به پزشک و بررسی گزینه‌هایی مانند کایروپراکتیک، فیزیوتراپی یا حتی جراحی در موارد شدید، ضروری است.
منبع : How to Tell If Your Spine Is Misaligned, and What to Do About It
